Kan de overheid mijn goud en zilver afpakken?

Confiscatie en nationalisatie van edelmetalen: wat is het verschil en hoe reëel is het risico?

De mogelijke inmenging van overheden in het bezit van goud en zilver roept bij veel beleggers vragen op. Begrippen als confiscatie en nationalisatie worden hierbij regelmatig genoemd, maar worden vaak door elkaar gehaald. In dit artikel leggen wij uit wat deze termen precies betekenen, onder welke omstandigheden dergelijke maatregelen in het verleden zijn genomen, en in hoeverre dit vandaag de dag nog een reëel scenario is.

Confiscatie vs. nationalisatie: het onderscheid

Allereerst is het van belang een helder onderscheid te maken tussen confiscatie en nationalisatie:

• Confiscatie houdt in dat de overheid zonder vergoeding beslag legt op bezittingen van particulieren. Dit wordt juridisch ook wel aangeduid als “bijzondere verbeurdverklaring” of “onttrekking aan het verkeer”.

• Nationalisatie daarentegen betreft het opeisen van bezit door de overheid, waarbij doorgaans een (vaak door de overheid bepaalde) financiële vergoeding tegenover staat.

Wanneer het gaat om edelmetalen, zoals goud of zilver, wordt confiscatie gezien als een uiterste maatregel, doorgaans pas ingezet wanneer er sprake is van een ernstige vertrouwenscrisis in het financiële systeem.

Juridisch kader in Nederland

Volgens artikel 26 van de Noodwet Financieel Verkeer (in werking sinds 25 mei 1978) beschikt de minister van Financiën over de bevoegdheid om onder uitzonderlijke omstandigheden beslag te leggen op onder andere gouden munten, fijn goud, onbewerkt goud of halffabricaten, mits deze in bezit zijn van ingezetenen van Nederland.

Hoewel deze wettelijke mogelijkheid bestaat, betreft het een noodmaatregel die enkel in zeer uitzonderlijke gevallen geactiveerd zou worden. Tot op heden is hiervan in Nederland nooit gebruikgemaakt.

Praktische uitvoerbaarheid

Hoewel confiscatie theoretisch mogelijk is, is de uitvoering in de praktijk complex. Er bestaat geen centraal register van particulier goudbezit, en goud komt voor in tal van vormen — van beleggingsmunten tot sieraden. Bovendien zou een dergelijke maatregel waarschijnlijk op weerstand stuiten vanuit de samenleving.

Daarentegen is het confisqueren van giraal spaargeld veel eenvoudiger. Een voorbeeld hiervan is de situatie op Cyprus in 2013, waar circa €10 miljard aan spaargelden werd ingehouden door middel van een eenmalige belasting, in het kader van een Europese reddingsoperatie.

Historische voorbeelden van confiscatie en nationalisatie

Verenigde Staten (1933–1934)

Op 5 april 1933 tekende president Franklin D. Roosevelt Executive Order 6102, die Amerikanen verplichtte hun goudbezit in te leveren tegen een vaste vergoeding van $20,67 per troy ounce. Niet voldoen aan deze verplichting kon leiden tot forse boetes of gevangenisstraf.

Niet lang daarna, in 1934, volgde ook de nationalisatie van zilver met hetzelfde doel: het versterken van monetaire inflatie en het creëren van meer financiële armslag voor de overheid.

Cyprus (2013)

In de nasleep van de bankencrisis op Cyprus besloot de overheid, gesteund door de EU, tot een eenmalige heffing op spaargeld. Dit leidde tot het effectief confisqueren van een deel van de banktegoeden van burgers, ter waarde van ongeveer €10 miljard.

Nederland: onteigening van landbouwgrond

Hoewel in Nederland geen precedent is voor het confisqueren van edelmetalen, bestaan er andere vormen van eigendomsinperking. Een recent voorbeeld is de onteigening van landbouwgrond in het kader van natuurontwikkeling. In 2023 werd melkveehouder Gert Hogendoorn door de rechtbank verplicht zijn grond af te staan aan de gemeente Krimpenerwaard voor de aanleg van natuurgebied — tegen zijn wil.

Hoe reëel is confiscatie van edelmetalen vandaag de dag?

De kans dat de Nederlandse overheid overgaat tot confiscatie of nationalisatie van goud of zilver wordt in de praktijk als klein geacht. De drempel voor een dergelijke ingreep is hoog en de praktische uitvoerbaarheid beperkt.

Toch is het niet ondenkbaar dat in extreme economische omstandigheden overheden drastische maatregelen treffen. Historisch gezien is goud vaker doelwit geweest van dergelijke ingrepen dan zilver, mede omdat goud lange tijd de spil vormde van het monetaire systeem (de goudstandaard).

Om die reden beschouwen sommige beleggers zilver als een relatief ‘veiliger’ edelmetaal in het geval van grootschalige monetaire herstructureringen.

Voor het eerst goud of zilver kopen? Wij helpen u graag verder.